De rol van bacteriën in je vijver: hoe het écht zit

microbac, april 2025

In de wereld van vijververzorging worden “goede bacteriën” vaak gepresenteerd als wondermiddelen: ze zouden sludge opeten, algen vernietigen en je vijver kraakhelder houden zonder dat jij iets hoeft te doen. Klinkt mooi, toch? Maar hoeveel daarvan is eigenlijk waar?

In deze blog leggen we uit wat bacteriën wel doen in je vijver, wat ze niet doen, en waarom ze cruciaal zijn voor een gezond ecosysteem. We besteden ook speciale aandacht aan een vaak besproken groep: de Bacillus-soorten, die vaak verkeerd begrepen worden – maar zeker nuttig zijn.

Twee hoofdrollen van bacteriën in je vijver

Bacteriën in een vijver kun je grofweg verdelen in twee groepen, met elk een eigen functie:

1. Nitrificerende bacteriën – verantwoordelijk voor de stikstofkringloop.

2. Heterotrofe bacteriën, zoals soorten uit het Bacillus-geslacht – die helpen bij de afbraak van organisch afval.

We bekijken ze allebei.

1. Nitrificerende bacteriën en de stikstofkringloop

Dit is de biologische kern van je vijver:

• Ammoniak (NH₃) komt vrij bij uitwerpselen van vissen, rottend voer en plantaardig afval. Het is giftig voor vissen.

• Nitrosomonas-bacteriën zetten ammoniak om in nitriet (NO₂⁻) – nog steeds giftig, maar iets minder.

• Nitrobacter-bacteriën zetten nitriet vervolgens om in nitraat (NO₃⁻) – een stuk minder schadelijk. Planten gebruiken dit zelfs als voedingsstof.

🌿 Dit proces noemen we de stikstofkringloop. Het is essentieel voor stabiele waterwaarden en gezonde vissen.

2. Bacillus-soorten en het opruimen van organisch afval

Hier komt Bacillus om de hoek kijken.

In tegenstelling tot nitrificerende bacteriën zijn Bacillus-soorten heterotroof – ze voeden zich met organisch materiaal: dode bladeren, visvoerresten, vissenpoep en andere afbraakproducten in de vijver of het filter.

🔬 Wat doen ze precies?

• Ze produceren enzymen (zoals protease, lipase, cellulase) die eiwitten, vetten en plantenvezels afbreken.

• Ze versnellen de afbraak van organische sludge – vooral in filters en ondiepe zones.

• Ze helpen indirect bij helderder water, doordat ze de hoeveelheid rottend materiaal verminderen (waar algen vaak van profiteren).

💡 Belangrijk om te weten: Bacillus eet sludge niet op als een stofzuiger. Ze versnellen het natuurlijke afbraakproces, maar kunnen geen anorganisch materiaal (zoals zand of minerale deeltjes) verwijderen, en hebben zuurstof nodig om hun werk te doen.

Wat bacteriën niet doen

Ook al zijn ze nuttig, er bestaan veel misverstanden. Even de feiten op een rij:

• ❌ Bacteriën eten geen algen. Ze concurreren er niet mee en kunnen levende algen niet verteren.

• ❌ Bacteriën maken je vijver niet vanzelf schoon. Je zult nog steeds bladeren moeten afvissen, filters reinigen en af en toe slib verwijderen.

• ❌ Bacteriën werken niet goed in zuurstofarme, dikke sludge. In compacte modder is te weinig zuurstof voor bacteriële activiteit.

Moet je bacteriën toevoegen?

Ja, bijvoorbeeld:

• Bij het opstarten van een nieuwe vijver of filtersysteem.

• Na een grote schoonmaak.

• In het voorjaar, wanneer de bacteriepopulatie opnieuw op gang komt.

• Als je merkt dat organisch afval zich ophoopt in je filter of ondiepe delen van de vijver.

Een goed bacteriepreparaat met zowel nitrificerende als Bacillus-bacteriën kan dan helpen. Maar let op: bacteriën werken alleen goed als de omstandigheden kloppen:

• Zuurstofrijk water (via beluchting, beekloop of waterval),

• Voldoende oppervlak om op te leven (bijvoorbeeld filtermateriaal),

• En geen overmaat aan rottend materiaal.

Samengevat

✅ Nitrificerende bacteriën (zoals Nitrosomonas en Nitrobacter) zetten giftige ammoniak om in veiliger nitraat.

✅ Bacillus-soorten helpen bij de afbraak van organisch afval en kunnen slibopbouw verminderen.

❌ Bacteriën eten geen algen en lossen geen dikke sludge op.

❌ Ze vervangen geen filtersysteem of regelmatig onderhoud.

Door te begrijpen hoe bacteriën écht werken – en vooral hoe Bacillus-bacteriën bijdragen aan de afbraak van organisch materiaal – kun je veel effectiever voor je vijver zorgen. Geen wondermiddel, maar wél een slim hulpmiddel in een goed doordacht vijversysteem.